Klasyfikacja medyczna wyróżnia cztery podstawowe typy zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.W typie I, klasycznym, występujące obok depresji okresy maniakalne cechują się dużym nasileniem objawów i kilkumiesięcznym czasem trwania. Do objawy pełnowymiarowej manii należą wzmożony napęd, przyspieszony tok myśli, wielomówność, drażliwość, znacznie zmniejszona potrzeba snu, zwiększenie libido, podejmowanie ryzykownych działań, zaciąganie kredytów, nawiązywanie wielu nowych znajomości. Mogą również pojawić się objawy psychotyczne (omamy, urojenia), wtedy możemy mówić o manii psychotycznej.
Zaburzenie afektywne typu II różni się łagodnym charakterem manii bez objawów psychotycznych (hipomania) i krótkim czasem trwania epizodów (do trzech tygodni). Hipomania przejawia część cech pełnoobjawowej manii, ale w znacznie mniejszym nasileniu, nie dezorganizującym codziennego życia w takim stopniu jak mani. W typie tzw. Rapid cycling w ciągu roku występuje 4 lub więcej okresów depresji lub manii. Taki przebieg jest traktowany jako odmiana postaci klasycznych, może w taki sposób przebiegać od samego początku lub z nieznanych przyczyn pojawić się po kilku lub kilkunastu latach przebiegu klasycznego. Tutaj można również dołączyć tzw. ultra-rapdi cycling, gdzie zmiana faz depresja mania może zachodzić nawet w trkacie kliku godzin w jednym dniu, jak również stan mieszany, w którym objawy manii współistnieją z objawami depresji w tym samym czasie. Ostatnim, czwartym typem, jest typ sezonowy – częściej dziś kojarzony z depresją nawracającą sezonowo, choć początkowo został wprowadzony do opisu przebiegu zaburzenia dwubiegunowego, w którym depresje występują w miesiącach jesienno-zimowych a wzmożone samopoczucie wiosną i latem. Powyższy podział należy uzupełnić o koncepcję spektrum ChAD. H. S. Akiskal podzielił spektrum ChAD na 7 podtypów (według nasilenia cech wzmożonego nastroju). Zgodnie z tą koncepcją można opisać wszystkie zaburzenia afektywne dwubiegunowe, poza klasyczna postacią ChAD I. Ghaemi i wsp. zaproponowali koncepcję węższą, gdzie do spektrum ChAD należy zakwalifikować wszystkie przypadki plasujące się pomiędzy ChAD II a depresją okresowo nawracającą .
Ze względu na różnorodny obraz zaburzeń w przebiegu ChAD a także innych chorób z zakresu psychiatrii, w procesie diagnostycznym istotne jest podejście zindywidualizowane, które powinno jednak zachowywać zgodność z międzynarodowymi wytycznymi.
Koncepcja spektrum ChAD jest przydatna w realnej diagnozie klinicznej, gdzie często granice pomiędzy depresją a stanem mieszanym, stanem mieszanym a manią drażliwą, czy też manią w fazie początkowej a hipomanią potrafią być niewyraźne i trudne do uchwycenia.
Postępowaniem leczniczym w ChAD najczęściej z wyboru jest farmakoterapia. W leczeniu objawów manii szerokie zastosowanie znajdują stabilizatory nastroju (kwas walproinowy, lamotrygina, karbamazepina), węglan litu, jak również leki z grupy neuroleptyków (olanzapina, kwetiapnia, arypiprazol) - zwłaszcza w przypadku manii z objawami psychotycznymi. W pewnych, bardzo określonych sytuacjach w leczeniu ChAD stosuje się leki przeciwdepresyjne – natomiast należy robić to z duża ostrożnością z racji możliwości indukcji manii i przejścia z fazy depresyjnej w maniakalną. W przewlekłym leczeniu osób po epizodzie ChAD najważniejsze zwykle są leki z grupy stabilizatorów nastroju, z ewentualnym wsparciem neuroleptyku. W przypadku pełnoobjawowej manii, zwłaszcza z objawami psychotycznymi zalecana jest hospitalizacja, przynajmniej w pierwszej fazie leczenia.
Bartłomiej Janas
